De bedrijfsstructuur kiezen

Een bedrijfsstructuur is nodig om de operatie aan te te kunnen sturen en de kwaliteit te waarborgen. Een klein bedrijf heeft maar weinig organisatie en een eenvoudige bedrijfsstructuur nodig. Echter, naarmate het bedrijf groeit, zal ook de bedrijfsstructuur mee moeten groeien en complexer worden. Daarnaast is de bedrijfsstructuur afhankelijk van de marktvraag, de bedrijfsactiviteiten en deels van keuzes t.a.v. positionering en bedrijfscultuur. Dit artikel geeft de meest voorkomende structuren weer en helpt je de bedrijfsstructuur kiezen voor jouw bedrijf.

Bedrijfsgroei

Bedrijfsgroei is normaal, want gezonde bedrijven groeien. Het maakt niet uit of jij als ondernemer groei belangrijk vindt. Het gebeurt gewoon, net zoals alles wat leeft in de natuur groeit, of doodgaat. Niets kan hetzelfde blijven. De groeifasen van een bedrijf zijn net zo herkenbaar als de groeiringen van een boom. Lees meer over de groeifasen van een bedrijf.

Bij elke groeifase van het bedrijf horen aanpassingen in de aansturing en daarmee in de bedrijfsstructuur. De keuzes zijn deels afhankelijk van het soort bedrijf, maar grotendeels afhankelijk van de omvang. Lees hierover verderop meer.

Merk op dat ook de rol van de ondernemer verandert naarmate het bedrijf groeit. Lees hierover meer in het groeien als ondernemer.

Organisatievormen

De meeste bedrijven ontwikkelen zich zonder veel te kijken naar andere bedrijven, maar volgen toch dezelfde logische patronen. Daarbij zijn verschillende varianten, zijsporen en tussenoplossingen mogelijk. De meest gebruikelijke organisatievormen worden hieronder kort behandeld.

Platte bedrijfsstructuur

Platte bedrijfsstructuur

De meest eenvoudige organisatievorm is de platte organisatie. Zo beginnen bijna alle bedrijven in hun pioniersfase*. De directeur groot eigenaar is de baas en die vertelt de werknemers wat hij of zij van hen verwacht. Zie het organigram hiernaast.

Start van een lijnorganisatie

Lijnorganisatie

Als de platte organisatie te groot wordt om alleen aan te sturen, ontstaat er behoefte aan meer organisatie. In de organisatiefase* zoekt de ondernemer vaak iemand erbij, die een deel van het bedrijf gaat aansturen. Er kan een verdeling komen over 2 teams die hetzelfde doen, of een verdeling in bijvoorbeeld commercie en operatie. Er wordt dan een lijnorganisatie gevormd, waarbij iedere werknemer 1 duidelijke lijn van aansturing heeft, dus 1 leidinggevende. Zie het organigram hiernaast.

Platte bedrijfsstructuur met stafdiensten

Lijn-staf organisatie

Naarmate het bedrijf verder groeit, gaat de ondernemer steeds meer nevenactiviteiten uitbesteden aan andere mensen en ontstaan specialismes binnen het bedrijf, zoals secretariaat, administratie, HR, KAM, etc. Deze stafdiensten zien we terug in de Minzberg structuur en zijn uitermate geschikt voor bedrijven in de managementfase*. In het organigram is de stafdienst weergegeven met een zijtak.

Functionele bedrijfsstructuur

Functionele bedrijfsstructuur

Wanneer het bedrijf een proces heeft waarin opeenvolgend meerdere specialismes nodig zijn, is de functionele organisatie een logische vervolgstap. De groepjes specialisten, bijvoorbeeld engineers, werkvoorbereiders, werkplaats personeel en uitvoerders, vormen een soort team, dat hun specialisme invult. Na verloop van de groei zal op termijn elke functie een leidinggevende krijgen. Elke functionele organisatie heeft ook staffuncties zoals in de Minzberg organisatiestructuur. Bedrijven in de standaardisatiefase* hebben vaak een functionele bedrijfsstructuur, of een productgerichte of lokaalgerichte indeling.

Voor de meeste bedrijven is de overstap naar een functionele organisatie de meest ingewikkelde stap, maar wel de stap die daarna de meeste ruimte biedt voor verdere groei. Lees hierover meer in onze white paper over de functionele organisatie.

Vestigingen of Productgerichte bedrijfsstructuur

Lokale vestigingen

Bedrijven die dichtbij de klant moeten zitten, zoals accountantskantoren, garagewerkplaatsen of een winkels hebben een indeling met meerderde locaties, die worden aangestuurd door een vestigingsmanager. De manier van groei is dan meer vestigingen openen, die elk een platte structuur of een lijnorganisatie hebben. Vaak wordt er dan wel gekozen voor centrale dienstencentra voor bijvoorbeeld HR, ICT, marketing en administratie.

Productgerichte organisaties

Bedrijven met verschillende productlijnen worden vaak opgedeeld in teams rond producten, ook wel productgroepen genoemd. Elk product krijgt dan als het ware zijn groepje cluster mensen in de organisatie, met 1 persoon aan het hoofd. Eigenlijk is de bedrijfsstructuur sterk vergelijkbaar met die van meerdere vestigingen, maar de productgroepen kunnen wel in eenzelfde pand zitten. Er kunnen dan meer facilitaire zaken zijn ondergebracht is staffuncties. Zie het organigram hiernaast.

Matrixorganisatie

Matrixorganisatie

Als een bedrijf verder doorgroeit en niet naar een productgerichte bedrijfsstructuur overstapt, wordt de aansturing zo complex, dat de functionele teamleiders de inhoud niet allemaal meer kunnen overzien. Het bedrijf wordt dan opgedeeld vanuit verschillende gezichtspunten, bijvoorbeeld in productgroepen en in functionele gebieden. Elke medewerker heeft dan twee leidinggevenden, namelijk het hoofd van de productgroep en het hoofd van de functionele afdeling. Waar de belangen van het product en de functie met elkaar botsen, moeten de leidinggevenden er samen uit zien te komen, of wordt van bovenaf een knoop doorgehakt.

Bedrijven met een matrixorganisatie zitten doorgaans in de standaardisatiefase* of verder. Wanneer een bedrijf een matrixorganisatie meer dan twee assen heeft, bijvoorbeeld project, product en discipline, wordt de aansturing heel complex. Mensen raken dan het overzicht kwijt en er ontstaat veel interne politiek.

Projectenorganisatie

Een veel voorkomende vorm van een matrixorganisatie, is die waarbij één van de gezichtspunten bestaat uit projecten. De projectmanager organiseert zijn project door de verschillende afdelingen van het bedrijf heen, bijvoorbeeld door verschillende productgroepen heen, of door de functionele afdelingen heen. Het bijzondere van de projectenorganisatie, is dat projectteams altijd maar van tijdelijke aard zijn.

De juiste bedrijfsstructuur

Bedrijven bedenken regelmatig nieuwe stappen om hun bedrijf te ontwikkelen. Meestal wordt er dan vanuit beschikbare mensen gehandeld, zonder zich al te veel aan te trekken van de logica die volgt uit de omvang van het bedrijf of uit de marktbenadering. Ze komen vaak na wat zijsporen weer op één van de hierboven genoemde organisatievormen uit.

Het is elke ondernemen natuurlijk gegund om eigen keuzes te maken en de gewenste zijsporen te bewandelen. Voor wie sneller tot de juiste keuzes wil komen, is het raadzaam om te kijken naar de succesvolle structuren en hiervoor een bedrijfsadviseur in de arm te nemen.

Wil jij eens sparren over de ontwikkeling van jouw bedrijf? Maak dan gerust een afspraak voor een vrijblijvende kennismaking.